Historia piłkarskich Mistrzostw Świata w pigułce

W listopadzie i grudniu 2022 roku w Katarze odbędzie się 22. turniej finałowy piłkarskich Mistrzostw Świata. Z tej okazji przypominamy w pigułce historię dotychczasowych mundiali oraz rekordy i ciekawostki z tej najważniejszej imprezy piłkarskiej na świecie.

Geneza piłkarskich Mistrzostw Świata

Piłka nożna pojawiła się na Igrzyskach Olimpijskich w 1900 roku jako dyscyplina pokazowa, a od roku 1908 została oficjalną konkurencją olimpijską. Z czasem rozgrywki piłkarskie podczas kolejnych igrzysk zyskiwały coraz większą popularność, co skłoniło przewodniczącego FIFA (Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej) Julesa Rimeta do zorganizowania własnych rozgrywek mistrzowskich.

28 maja 1928 roku podczas kongresu FIFA zdecydowano, że pierwsze Mistrzostwa Świata w piłce nożnej odbędą się w 1930 roku. Rok później postanowiono, że gospodarzem pierwszego piłkarskiego mundialu będzie Urugwaj. Od tego czasu Mistrzostwa Świata w piłce nożnej odbywają się co cztery lata, z wyjątkiem lat 1942 i 1946, gdy w ich organizacji przeszkodziła II wojna światowa. Ostatni 21. mundial został rozegrany w Rosji w 2018 roku.

Format rozgrywek, liczba uczestników i trofeum

Wraz z upływem czasu zmieniał się format rozgrywek oraz liczba jego uczestników. W pierwszych Mistrzostwach Świata uczestniczyło tylko 13 drużyn i nie zostały one (po raz pierwszy i jedyny w historii) wyłonione w drodze eliminacji. W latach 1934-1978 (z wyjątkiem mundiali 1938 i 1950) w turnieju finałowym Mistrzostw Świata uczestniczyło 16 piłkarskich reprezentacji. Na lata 1982-1994 liczbę uczestników powiększono do 24 zespołów narodowych, a od 1998 roku aż do teraz są to 32 drużyny. W 2026 roku ma dojść do kolejnego powiększenia liczby uczestniczących w mundialu reprezentacji i będzie ich aż 48.

Od pierwszych mistrzostw świata w 1930 roku do roku 1970 zwycięzcy piłkarskich mundiali otrzymywali puchar w postaci złotej statuetki wyobrażającej starożytną boginię zwycięstwa Nike. W 1970 roku „Złotą Nike” po raz trzeci zdobyli Brazylijczycy i zgodnie z regulaminem otrzymali ja na własność na stałe. Nowe trofeum, nazwane jako „Puchar Świata FIFA”, jest przyznawane piłkarskim mistrzom świata od 1974 roku do teraz i nie obowiązuje już reguła, że trzykrotny zwycięzca otrzymuje je na stałe.

Turnieje finałowe piłkarskich Mistrzostw Świata

Urugwaj – 1930

Turniej odbył się w dniach 13-30 lipca 1930 roku. Wszystkie mecze rozegrane zostały w stolicy Urugwaju – Montevideo. W pierwszym mundialu wzięło udział 13 drużyn: siedem z Ameryki Południowej, cztery z Europy i dwie z Ameryki Północnej. Zostały one podzielone na cztery grupy, a ich zwycięzcy awansowali do półfinałów, których triumfatorzy spotkali się w finale na oczach 93 tysięcy widzów zgromadzonych na specjalnie wybudowanym na tę okazję stadionie Estadio Centenario.

• Zwycięzca: Urugwaj (finał: 4:2 z Argentyną)
• Król strzelców: Guillermo Stabile (Urugwaj) – 8 goli

Włochy – 1934

Drugi w historii mundial rozegrano w dniach 27 maja – 10 czerwca 1934 roku w ośmiu włoskich miastach. Uczestniczyło w nim 16 drużyn, które po raz pierwszy zostały wyłonione drogą kontynentalnych eliminacji. 12 z nich pochodziło z Europy, dwie z Ameryki Południowej i po jednej z Ameryki Północnej oraz (po raz pierwszy) z Afryki. Turniej został rozegrany systemem pucharowym (przegrywający odpada) od 1/8 finału aż do finału w Rzymie.

• Zwycięzca: Włochy (finał: 2:1 po dogrywce z Czechosłowacją)
• Król strzelców: Oldrich Nejedly (Czechosłowacja) – 5 goli

Francja – 1938

Piłkarskie Mistrzostwa Świata 1938 rozegrano w dniach 4-19 czerwca na dziesięciu stadionach w dziewięciu francuskich miastach (dwa w Paryżu). Tym razem uczestniczyło w nich 12 drużyn z Europy (Austria została wycofana na skutek aneksji państwa przez III Rzeszę), jedna z Ameryki Południowej i po raz pierwszy w historii po jednej ze strefy CONCACAF i z Azji. W 1938 roku po raz pierwszy na mundialu wystąpiła także reprezentacja Polski. System rozgrywek był taki sam, jak na poprzednich MŚ, a finał odbył się na Stade Olympique de Colombes w Paryżu.

• Zwycięzca: Włochy (finał: 4:2 z Węgrami)
• Król strzelców: Leonidas da Silva (Brazylia) – 7 goli

Brazylia – 1950

Pierwszy piłkarski mundial w Brazylii rozpoczął się 24 czerwca, a zakończył 16 lipca 1950 roku. Wrócono w nim do formuły rozgrywek grupowych, pomimo wycofania się trzech z 16 zakwalifikowanych drużyn. Po raz pierwszy i jedyny w historii Mistrzostw Świata nie rozegrano meczu finałowego. Zwycięzcy czterech grup znaleźli się w grupie finałowej, w której grali ze sobą system każdy z każdym. W decydującym o zdobyciu „Złotej Nike” meczu Urugwaj pokonał Brazylię.

• Zwycięzca: Urugwaj
• Król strzelców: Ademir (Brazylia) – 8 goli

Szwajcaria – 1954

Piąte z kolei Mistrzostwa Świata w piłce nożnej odbyły się w dniach 16 czerwca – 4 lipca 1954 roku w sześciu szwajcarskich miastach. 16 uczestniczących drużyn (12 z Europy, dwie z Ameryki Południowej i po jednej z Azji oraz CONCACAF) zostało podzielonych na cztery grupy. Po dwa najlepsze zespoły z każdej grupy awansowały do ćwierćfinałów i aż do finału w Bernie grano już systemem pucharowym.

• Zwycięzca: RFN (finał: 3:2 z Węgrami)
• Król strzelców: Sandor Kocsis (Węgry) – 11 goli

Szwecja – 1958

Szwedzki mundial rozegrano w dniach 8-29 czerwca 1958 roku w dwunastu miastach. Na 16 uczestniczących drużyn, 12 pochodziło z Europy, 3 z Ameryki Południowej i jedna ze strefy CONCACAF. Rozgrywki przeprowadzono tym samym systemem, co cztery lata wcześniej. Gospodarze dotarli aż do finału, w którym w Sztokholmie musieli uznać wyższość Brazylijczyków.

• Zwycięzca: Brazylia (finał: 5:2 ze Szwecją)
• Król strzelców: Just Fontaine (Francja) – 13 goli

Chile – 1962

Po raz trzeci piłkarskie Mistrzostwa Świata zawitały do Ameryki Południowej. Z tego kontynentu w mundialu 1962 wzięło udział 5 drużyn, jedna z CONCACAF, a stawkę uczestników uzupełniło 10 reprezentacji europejskich. Turniej został rozegrany w dniach 30 maja – 17 czerwca w formacie wypróbowanym już na dwóch poprzednich mundialach. Piłkarzy gościły cztery chilijskie miasta. W finale w Santiago reprezentacja Brazylii obroniła tytuł mistrzowski.

• Zwycięzca: Brazylia (finał: 3:1 z Czechosłowacją)
• Król strzelców: Garrincha i Vava (Brazylia), Leonel Sanchez (Chile), Florian Albert (Węgry), Walentin Iwanow (ZSRR), Drażan Jerković (Jugosławia) – po 4 gole

Anglia – 1966

Tym razem do przedstawicieli Europy (10), Ameryki Południowej (4) i CONCACAF (1) w turnieju finałowym Mistrzostw Świata dołączyła drużyna z Azji – Korea Północna. Mundial 1966 odbył się w dniach 11-30 lipca w siedmiu angielskich miastach w formule wypracowanej na trzech ostatnich turniejach. Po mistrzowski tytuł sięgnęli gospodarze, którzy w finale na londyńskim Wembley pokonali Niemców.

• Zwycięzca: Anglia (finał: 4:2 z RFN po dogrywce)
• Król strzelców: Eusebio (Portugalia) – 9 goli

Meksyk – 1970

Pierwszy z meksykańskich mundiali odbył się w dniach 31 maja – 21 czerwca 1970 roku. Gospodarzami turnieju było pięć meksykańskich miast, a tym razem gościły one 16 drużyn z aż pięciu stref kontynentalnych: Europy (9), Ameryki Południowej (3), CONCACAF (2), Azji (1) i Afryki (1). Najlepsi okazali się Brazylijczycy, którzy w finale na Estadio Azteca w Mexico City pokonali Włochów i po raz trzeci zostali mistrzami świata.

• Zwycięzca: Brazylia (finał: 4:1 z Włochami)
• Król strzelców: Gerd Muller (RFN) – 10 goli

RFN – 1974

Dziewięć miast położonych w zachodnich Niemczech było gospodarzami dziesiątego turnieju finałowego piłkarskich Mistrzostw Świata. Został on rozegrany w dniach 13 czerwca – 7 lipca 1974 roku i uczestniczyło w nim 16 drużyn z pięciu kontynentów: Europy (9), Ameryki Południowej (4), CONCACAF (1), Afryki (1) oraz Australia, która występowała w eliminacjach w strefie Azja / Oceania. Mistrzami świata zostali gospodarze, którzy w finale w Monachium pokonali Holandię. Brązowe medale zdobyła reprezentacja Polski (1:0 z Brazylią), a królem strzelców MŚ został Grzegorz Lato.

• Zwycięzca: RFN (finał: 2:1 z Holandią)
• Król strzelców: Grzegorz Lato (Polska) – 7 goli

Argentyna – 1978

W Argentynie po raz ostatni na Mistrzostwach Świata wystąpiło 16 drużyn: 10 z Europy, 3 z Ameryki Południowej oraz po jednej z Azji, Afryki i CONCACAF. Turniej został rozegrany w dniach 1-25 czerwca 1978 roku na sześciu stadionach rozlokowanych w pięciu argentyńskich miastach. Zmieniona została formuła rozgrywek. Po pierwszej fazie grupowej osiem najlepszych zespołów nie zagrało w ćwierćfinałach systemem play-off, tylko zostało podzielonych na dwie grupy. Zwycięzcy grup spotkali się w finale, a zespoły z drugich miejsc w meczu o brązowe medale.

• Zwycięzca: Argentyna (finał: 3:1 z Holandią po dogrywce)
• Król strzelców: Mario Kempes (Argentyna) – 6 goli

Hiszpania – 1982

Hiszpański mundial był pierwszym, na którym zagrały 24 drużyny. Podział uczestników na strefy kontynentalne wyglądał następująco: Europa (14), Ameryka Południowa (4), Ameryka Północna (2), Afryka (2), Azja / Oceania (2). W organizację turnieju zaangażowanych zostało 14 hiszpańskich miast. Rozgrywki podzielono na dwie fazy grupowe. W pierwszej było sześć grup po cztery zespoły, z których po dwa najlepsze awansowały do drugiej rundy, a w niej dokonano podziału na cztery trzyzespołowe grupy. Zwycięzcy tych grup awansowali do półfinałów. Finał w Madrycie wygrali Włosi z Niemcami, a mecz o trzecie miejsce w Alicante Polacy z Francuzami.

• Zwycięzca: Włochy (finał: 3:1 z RFN)
• Król strzelców: Paolo Rossi (Włochy) – 6 goli

Meksyk – 1986

W Meksyku zmieniono system rozgrywek, rezygnując z drugiej fazy grupowej. 24 uczestniczące w Mistrzostwach Świata drużyny (podział na strefy kontynentalne taki sam jak w 1982 roku) znów wprawdzie zagrały w sześciu czterozespołowych grupach, ale do następnej fazy (1/8 finału) awansowały drużyny z dwóch pierwszych miejsc w każdej grupie oraz cztery najlepsze z trzecich miejsc (jedną z nich była Polska). Turniej odbył się w dniach 31 maja – 29 czerwca 1986 roku, a zwycięzcami finału zostali Argentyńczycy.

• Zwycięzca: Argentyna (finał: 3:2 z RFN)
• Król strzelców: Gary Lineker (Anglia) – 6 goli

Włochy – 1990

Mistrzostwa Świata we Włoszech przeprowadzono tym samym systemem, co meksykański mundial w 1986 roku. Taki sam był również podział terytorialny 24 uczestniczących drużyn. Turniej finałowy odbył się w dniach 8 czerwca – 8 lipca 1990 roku, a gospodarzami mundialu było 12 włoskich miast. W finale rozegranym na Stadio Olimpico w Rzymie drużyna niemiecka, która po raz ostatni występowała na MŚ jako reprezentacja RFN, pokonała Argentynę, rewanżując się tym samym za porażkę w finale sprzed czterech lat.

• Zwycięzca: RFN (finał: 1:0 z Argentyną)
• Król strzelców: Salvatore Schillaci (Włochy) – 6 goli

Stany Zjednoczone – 1994

Piętnasty piłkarski mundial przeszedł do historii jako pierwszy, który nie został rozegrany ani w Europie, ani w Ameryce Południowej. Poza tym utrzymano liczbę uczestników oraz system rozgrywek z dwóch poprzednich turniejów finałowych Mistrzostw Świata. Rozgrywki przeprowadzono w dziewięciu amerykańskich miastach od 17 czerwca do 17 lipca 1994 roku. Po raz pierwszy uczestniczyły w nich aż trzy drużyny z Afryki.

Także po raz pierwszy (i jedyny) w historii mundiali w meczu finałowym nie padł ani jeden gol. O zwycięstwie Brazylii z Włochami zadecydować musiały rzuty karne.

• Zwycięzca: Brazylia (finał: 0:0 i 3:2 w rzutach karnych z Włochami)
• Król strzelców: Oleg Salenko (Rosja), Christo Stoiczkow (Bułgaria) – po 6 goli

Francja – 1998

Mistrzostwa Świata z 1998 roku po raz drugi w historii zostały zorganizowane we Francji, ale po raz pierwszy uczestniczyły w nich 32 drużyny (15 z Europy, po 5 z Ameryki Południowej i Afryki, 4 z Azji i 3 z Ameryki Północnej). Zostały one podzielone na osiem grup, z których po dwie najlepsze awansowały do 1/8 finału. Turniej odbył się w dniach 10 czerwca – 12 lipca w dziesięciu francuskich miastach. Gospodarze zostali mistrzami świata, pokonując w finale obrońców tytułu Brazylijczyków 3:0.  

• Zwycięzca: Francja (finał: 3:0 z Brazylią)
• Król strzelców: Davor Suker (Chorwacja) – 6 goli

Japonia / Korea Płd. – 2002

Pierwsze Mistrzostwa Świata w Azji i pierwsze zorganizowane przez dwa państwa. Pamiętne również dla kibiców reprezentacji Polski, która wróciła na mundial po 16 latach przerwy. Z poprzedniego turnieju we Francji zachowana została liczba uczestników, ich podział terytorialny oraz system rozgrywek. Zmienił się za to zwycięzca, bowiem Brazylia odzyskała tytuł mistrzowski, po tym jak w finale pokonała 2:0 drużynę Niemiec.

• Zwycięzca: Brazylia (finał: 2:0 z Niemcami)
• Król strzelców: Ronaldo (Brazylia) – 8 goli

Niemcy – 2006

Mundial 2006 odbył się w 12 niemieckich miastach w dniach 9 czerwca – 9 lipca 2006 roku. Przy zachowaniu tej samej formuły rozgrywek i liczby uczestników, co na poprzednich turniejach, zmienił się nieco podział terytorialny. Drużyn z Europy było 14, a drugim pod względem liczebności kontynentem pozostała Afryka (5). Po cztery drużyny wystawiły obie Ameryki i Azja, a stawkę uzupełniła Australia. Po raz drugi w historii piłkarskich Mistrzostw Świata wynik meczu finałowego został rozstrzygnięty po konkursie rzutów karnych. Lepsi okazali się w nim piłkarze z Włoch, którzy skuteczniej egzekwowali „jedenastki” od Francuzów.

• Zwycięzca: Włochy (finał: 1:1 i 5:3 w rzutach karnych z Francją)
• Król strzelców: Miroslav Klose (Niemcy) – 5 goli

Republika Południowej Afryki – 2010

Pierwsze w historii piłkarskie Mistrzostwa Świata rozegrane na kontynencie afrykańskim. Łącznie z gospodarzami, wystąpiło na tym turnieju aż sześć drużyn z Afryki. Najliczniej (13 drużyn) była oczywiście reprezentowana Europa, a stawkę finalistów uzupełniły reprezentacje z: Ameryki Południowej (5) oraz Północnej (3), Azji (4) i Oceanii (1). Mundial odbył się w dniach 11 czerwca – 11 lipca 2010 roku według obowiązujących od 1998 roku reguł. Swój pierwszy mistrzowski tytuł wywalczyła Hiszpania po zwycięstwie finałowym z Holandią.

• Zwycięzca: Hiszpania (finał: 1:0 po dogrywce z Holandią)
• Król strzelców: Thomas Muller (Niemcy), David Villa (Hiszpania), Wesley Sneijder (Holandia), Diego Forlan (Urugwaj) – po 5 goli

Brazylia – 2014

Drugi z brazylijskich mundiali rozegrano w dniach 12 czerwca – 13 lipca 2014 roku. Wzięło w nim udział 13 drużyn z Europy, 6 z Ameryki Południowej, 5 z Afryki oraz po 4 z Azji / Oceanii i Ameryki Północnej. System rozgrywek pozostał niezmieniony, a finałowym zwycięzcą okazali się Niemcy, którzy pokonali po dogrywce na słynnej Maracanie w Rio de Janeiro Argentynę. Był to historyczny, bo pierwszy triumf drużyny europejskiej na Mistrzostwach Świata zorganizowanych na kontynencie amerykańskim. Do historii przeszedł też półfinał tego turnieju, w którym Niemcy upokorzyli drużynę gospodarzy, wygrywając z nimi aż 7:1.

• Zwycięzca: Niemcy (finał: 1:0 po dogrywce z Argentyną)
• Król strzelców: James Rodriguez (Kolumbia) – 6 goli

Rosja – 2018

Ostatnie rozegrane jak dotąd piłkarskie Mistrzostwa Świata są jednocześnie pierwszymi, które odbyły się we wschodniej części Europy, a nawet w Azji, co wynika z położenia geograficznego Rosji. Gospodarzami mundialu było 11 rosyjskich miast, które gościły piłkarzy w dniach 14 czerwca – 15 lipca 2018 roku. W turnieju wzięło udział 14 drużyn europejskich, po pięć afrykańskich i z Ameryki Południowej, cztery azjatyckie, trzy z Ameryki Północnej oraz reprezentacja Australii. Najlepsi okazali się Francuzi, którzy w moskiewskim finale pokonali reprezentację Chorwacji.

• Zwycięzca: Francja (finał: 4:2 z Chorwacją)
• Król strzelców: Harry Kane (Anglia) – 6 goli

⚽ Sprawdź kursy na eliminacje do Mistrzostw Świata w piłce nożnej! Odbierz bonusy bukmacherskie i typuj swoich faworytów!

---

Czytaj także:

• Grupy eliminacji MŚ UEFA. Kto awansował, kto zagra w barażach?
• Baraże MŚ 2022: Rosja – Polska w półfinale! W finale baraży Szwecja lub Czechy
• Eliminacje MŚ 2022 Afryka. Jak wygląda sytuacja w turnieju kwalifikacyjnym?
• Eliminacje MŚ 2022 – Ameryka Południowa. Kto wywalczy awans do Kataru?
• Eliminacje MŚ 2022 CONCACAF. Jak wyglądają kwalifikacje w Ameryce Północnej?
• Eliminacje MŚ 2022 Oceania. Co z turniejem kwalifikacyjnym?
• Eliminacje MŚ 2022 Azja. Kto jest faworytem do awansu mundial?
• Gdzie odbędzie się Mundial 2022? Oto stadiony w Katarze!
• Typy na Mistrzostwa Świata w Katarze

---

Piłkarskie Mistrzostwa Świata. Rekordy i ciekawostki

Mistrzowie Świata w piłce nożnej

• Brazylia – 5 razy
• Niemcy i Włochy – po 4 razy
• Argentyna, Francja i Urugwaj – po 2 razy
• Anglia i Hiszpania – po jednym razie

„Złotą Nikę” i „Puchar Świata FIFA” w historii piłkarskich Mistrzostw Świata zdobywało w sumie tylko osiem reprezentacji narodowych, a najwięcej razy (5) uczyniła to reprezentacja Brazylii. Jak dotąd trofeum to zdobywali tylko przedstawiciele Europy (12 razy) i Ameryki Południowej (9 razy).

Uczestnikiem finału Mistrzostw Świata najwięcej razy (8) była reprezentacja Niemiec. Co ciekawe, aż trzy razy niemiecka drużyna spotykała się w decydującym o złocie meczu z Argentyną (raz przegrała, dwa razy wygrała). Żadne inne dwie drużyny nie grały ze sobą częściej w mundialowym finale, dwukrotnie o trofeum walczyły ze sobą Brazylia i Włochy.

Największymi pechowcami w gronie drużyn, które dotarły do finału Mistrzostw Świata są Holendrzy. „Pomarańczowi” walczyli o złote medale trzykrotnie i za każdym razem przegrywali: w 1974 roku z Niemcami, w 1978 roku z Argentyną i w 2010 roku z Hiszpanią.

Uczestnicy piłkarskich Mistrzostw Świata

• Brazylia – 21 razy (wszystkie turnieje)
• Niemcy – 19 razy
• Włochy – 18 razy

Jedyną drużyną, która wzięła udział we wszystkich turniejach finałowych Mistrzostw Świata jest Brazylia. Niemcy są drugą reprezentacją obok „Canarinhos”, która awansowała na mundial za każdym razem, gdy startowała w eliminacjach. W latach 1930 i 1950 nie wzięła w nich udziału i dlatego ma o dwa mundialowe występy mniej od Brazylii.

Gospodarze piłkarskich Mistrzostw Świata

• Brazylia, Francja, Meksyk, Niemcy i Włochy – po 2 razy
• Anglia, Argentyna, Chile, Hiszpania, Japonia / Korea Południowa, Rosja, RPA, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Urugwaj – po jednym razie

Gospodarze, którzy zostali Mistrzami Świata

• Urugwaj – 1930
• Włochy – 1934
• Anglia – 1966
• RFN – 1974
• Argentyna – 1978
• Francja – 1998

Rola gospodarza Mistrzostw Świata zazwyczaj pomagała drużynie, której państwo organizowało turniej, czego najlepszym dowodem jest to, że aż sześciu z ośmiu Mistrzów Świata dokonywało tej sztuki na własnym terenie. Z tego grona nie udało się to tylko Brazylii i Hiszpanii. Szczególnie ciekawy jest przypadek „Canarinhos”, którzy wszystkie swoje 5 tytułów zdobywali na obcym terenie, choć dwukrotnie byli gospodarzami mundialu.

Z reguły gospodarze Mistrzostw Świata co najmniej wychodzili ze swojej grupy w fazie grupowej. Nie udało się to tylko jeden raz. W 2010 roku reprezentacja Republiki Południowej Afryki, choć wygrała z Francją i zdobyła w sumie cztery punkty, zajęła trzecie miejsce i odpadła z turnieju.

Piłkarze z największą ilością występów na MŚ

• 5 razy – Antonio Carbajal i Rafael Marquez (Meksyk), Lothar Mattheus (Niemcy)

Piłkarz z największą ilością rozegranych meczów na MŚ

• 25 meczów – Lothar Mattheus (Niemcy)

Najlepsi strzelcy w historii Mistrzostw Świata

• Miroslav Klose (Niemcy) – 16 goli (2002 – 2014)
• Ronaldo (Brazylia) – 15 goli (1994 – 2006)
• Gerd Muller (Niemcy) – 14 goli (1970-1974)

Król strzelców MŚ z największą ilością goli

• Just Fontaine (Francja) – 13 goli w 1958 roku

⚽ Sprawdź kursy na eliminacje do Mistrzostw Świata w piłce nożnej! Odbierz bonusy bukmacherskie i typuj swoich faworytów!